Puttend uit etnografisch veldwerk in het Nederlandse complotdenkersmilieu en volgens een cultuursociologische benadering onderzocht Harambam de complotdenker in zijn proefschrift The Truth Is Out There: Conspiracy Culture in an Age of Epistemic Instability (De waarheid op losse schroeven: complotdenken in een tijd van epistemische instabiliteit).
Onder meer wordt duidelijk dat de populariteit van complotdenken niet los gezien kan worden van verschillende sociologische transformaties die de waarheid op losse schroeven hebben gezet: secularisering, mediatisering, democratisering en globalisering. Harambam concludeert dat in dit culturele klimaat van epistemische instabiliteit complottheorieën goed gedijen.
Maar uit een interview met Harambam wordt niet bijster duidelijk wat nu de hoofdconclusie is anders dan dat complotdenken ook weer ergens nuttig kan zijn. Complotdenkers vinden dat 'wij' als makke schapen achter de mainstream media aanlopen.
Harambam ziet naar eigen zeggen liever een wereld met burgerlijke ongehoorzaamheid richting waarheidsclaims dan een enorme burgerlijke gehoorzaamheid waarin niemand meer kritische vragen stelt aan de gevestigde orde.
Maar kritische vragen stellen is wat anders dan complotdenken. Complotdenkers zoeken bevestiging van een wereldbeeld dat ze veelal zelf hebben geschapen. Daar zoeken ze selectief feiten bij, waardoor eigen waarheidsclaims ontstaan die zelden door medecomplotdenkers in twijfel worden getrokken. Dat er veel diversiteit in dat wereldje zit, lijkt evident, maar het mechanisme is in veel gevallen hetzelfde. Dat lijkt Harambam dan ten minste nog begrepen te hebben. Complotdenken kan doorschieten naar een situatie waarin niemand meer weet wat-ie moet geloven, 'wat funest is voor een open samenleving'.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten